Eκδήλωση μνήμης της ΓΕΝΟΚΤΟΝΙΑΣ των Ελλήνων Μικρασιατών από τους Τούρκους.

Ο Σύλλογος Μικρασιατών Ποντίων και Αρμενίων Σητείας πραγματοποίησε σήμερα Κυριακή 17 Σεπτεμβρίου 2017 και ώρα 9.00 το πρωί στην Εκκλησία του Αγίου Ιωάννου στα Λειβάδια Σητείας εκδήλωση μνήμης της ΓΕΝΟΚΤΟΝΙΑΣ των Ελλήνων Μικρασιατών από τους Τούρκους.
Η εκδήλωση περιελάμβανε:  - Αρχιερατικό μνημόσυνο.· Κατάθεση στεφάνου.

· 30λεπτη ομιλία από τον Πρόεδρο του Συλλόγου κ. Γ. Αλεβίζο, με θέμα: ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ   Φ ώ κ α ι α 1 9 1 4   Σ μ ύ ρ ν η 1 9 2 2

· Πρωινό κέρασμα στο Αρχονταρίκι της Εκκλησίας.

Για 19^η συνεχή χρονιά από τον προαύλιο χώρο του Αγίου Ιωάννη στα Λειβάδια Σητείας, στα
πλαίσια της εκδήλωσης μνήμης ΓΕΝΟΚΤΟΝΙΑΣ των Ελλήνων της Ανατολής, των Ποντίων,
των Αρμενίων, ο Σύλλογος Μικρασιατών Ποντίων και  Αρμενίων Σητείας συνεχίζει την προσπάθεια για την ανάδειξη και εξιστόρηση γεγονότων της Μικρασιατικής Καταστροφής.

 Διότι η Μικρασιατική Καταστροφή δεν είναι μόνο μέγιστο πάθημα, αλλά και μέγιστο μάθημα. Ξεκίνησε ως η μεγαλύτερη νεοελληνική εποποιία και κατέληξε στη μεγαλύτερη τραγωδία, στον ξεριζωμό του Ελληνισμού από τις πατρογονικές του εστίες της Ανατολικής Θράκης, του Πόντου,
της Μικράς Ασίας.

            Και δυστυχώς η πορεία της ιστορίας, μας διδάσκει τα τελευταία χρόνια ότι έσχατα θύματα μπορεί να είναι αυτοί που κοροϊδεύουν τον εαυτό τους.

         
   Άγιος Ιωάννης – Λειβάδια Σητείας

                        Σεπτέμβριος 2017

            Σεπτέμβριος 2017

Η ομιλία του Προέδρου του Συλλόγου Μικρασιατών Ποντίων και Αρμενίων Σητείας

κ. Γιώργου Αλεβίζου στον Άγιο Ιωάννη Σητείας.

ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ

Φ ώ κ α ι α  1 9 1 4

Σ μ ύ ρ ν η  1 9 2 2

Σεπτέμβριος 2017.

Συμπληρώθηκαν 95
χρόνια από την Καταστροφή της Σμύρνης τον Σεπτέμβριο του 1922 και 103 χρόνια
από το ληστρικό διωγμό της Παλαιάς και Νέας Φώκαιας τον Ιούνιο του 1914.

            Μιάς διαδικασίας που ξεκίνησε το
1908 με το κίνημα των ακραίων εθνικιστών Νεότουρκων στην οθωμανική Θεσσαλονίκη
και σηματοδότησε την οριστική μετάβαση του χώρου της Εγγύς Ανατολής στην εποχή
του οθωμανικού έθνους – κράτους.

            Ακόμη και κατά την διάρκεια των
τελευταίων ημερών στη Σμύρνη, ο ελληνικός και αρμενικός πληθυσμός της Σμύρνης
και της υπόλοιπης Ιωνίας δεν είχε την παραμικρή υποψία γι' αυτό που ερχόταν
άμεσα. Ήταν ανημέρωτος, τόσο για τις προθέσεις του τουρκικού εθνικισμού να
επιβάλει την τελική λύση με την πλήρη εθνοκάθαρση, όσο και για τις προθέσεις
των συμμάχων να απέχουν από οποιαδήποτε εμπλοκή.

            Η δικτατορική διακυβέρνηση του
Ύπατου Αρμοστή Σμύρνης Αριστείδη Στεργιάδη εμπόδισε με κάθε τρόπο την ενημέρωση
του πληθυσμού, αφού προηγουμένως είχε απαγορεύσει την αυτοοργάνωση του. Που
ήταν η δράση της οργάνωσης Μικρασιατική Άμυνα, η οποία υπό την ηγεσία του
Χρυσοστόμου Σμύρνης, αποτελούσε την πολιτική έκφραση των Μικρασιατών. Η Άμυνα
επεδίωκε τη δημιουργία ντόπιου μικρασιατικού στρατού, την απεμπλοκή από τις
συμμαχικές υποχρεώσεις και την ανακήρυξη ενός Αυτόνομου Ιωνικού Κράτους στην
περί την Σμύρνη περιοχή.

            Αλλά και μέχρι την τελευταία στιγμή,
η κυβέρνηση του Αντιβενιζελικού Κόμματος έμεινε πιστή στον νόμο 2870/1922 που
απαγόρευε την έξοδο των Ελλήνων και των Αρμενίων από τη Μικρά Ασία, χωρίς την
άδεια των συμμαχικών αρχών.

            Το πολύ ενδιαφέρον στοιχείο για την
πλήρη κατανόηση του πολιτικού τοπίου των τελευταίων τραγικών μηνών είναι ότι ο
νόμος 2870/22 ψηφίστηκε παράλληλα με την απαγόρευση της οργάνωσης της Μικρασιατικής
Άμυνας υπό την ηγεσία του Χρυσοστόμου Σμύρνης.

            Τα ελληνικά πλοία αναχώρησαν από το
λιμάνι της Σμύρνης τον Σεπτέμβριο του 1922 χώρις να πάρουν μαζί τους ούτε ένα
Έλληνα ή Αρμένιο της Ιωνίας. Ενώ τα ξένα πολεμικά που ναυλοχούσαν εκεί
(αμερικάνικα, βρετανικά, ιταλικά και γαλλικά) είχαν εντολή να μην παρέμβουν στη
σφαγή. Όσοι δε διασώθηκαν από τα υποχωρούντα ελληνικά στρατεύματα, διασώθηκαν
χάρη στην πρωτοβουλία γενναίων αξιωματικών που αγνόησαν τις εντολές της
βασιλικής κυβέρνησης.

            Η καταστροφή της Σμύρνης υπήρξε μια
σκόπιμη πράξη των Κεμαλιστών για να επιτύχουν την πλήρη εκδίωξη των ελληνικών
και αρμενικών πληθυσμών από τη Μικρά Ασία.

            Μόνο που στο έγκλημα συνέργησαν τόσο
οι μοναρχικοί κυβερνήτες των Αθηνών, όσο και οι Μεγάλες Δυνάμεις, οι οποίες
επέτρεψαν την ολοκλήρωση της ΓΕΝΟΚΤΟΝΙΑΣ των χριστιανικών πληθυσμών στα εδάφη
της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, η οποία αποχωρούσε από το ιστορικό προσκήνιο.
Κάποιες από τις Μεγάλες Δυνάμεις της Δύσης δεν ανέχτηκαν απλώς, αλλά ευνόησαν
και συνεργάστηκαν με τον τουρκικό εθνικισμό.

            Ο Μητροπολίτης Τραπεζούντος
Χρύσανθος και μετέπειτα Αρχιεπίσκοπος Αθηνών, περιέγραψε πολύ καλά αυτή την
ιστορική πραγματικότητα: “Με την ένοχη συμμετοχή της Γερμανίας και της
Αυστρίας, κατά τα έτη 1914 – 1918, εσφάγη από τους Νεότουρκους ολόκληρον έθνος,
το Αρμενικόν και εκατοντάδες χιλιάδες Ελλήνων απεσπάσθηκαν βιαίως των εστιών
τους και απέθανον εις την εξορία. Με την ένοχη συμμετοχή των συμμαχικών
Χριστιανικών δυνάμεων της Δύσεως κατά τα έτη 1919 – 1922, το εθνικό κίνημα των
Τούρκων υπό τον Μουσταφά Κεμάλ, συνεπλήρωσε το έργο των Νεότουρκων”. Ο ίδιος
επίσης συγκρίνει τη στάση των Δυτικών με αυτή των μπολσεβίκων: “...οι οποίοι αν
και μπολσεβίκοι εφάνησαν ανθρωπινότεροι από τα πληρώματα των συμμαχικών πλοίων,
τα οποία κατά την Μικρασιατική Καταστροφή εν ετει 1922 δεν εδέχθησαν να σώσουν
ούτε έναν Έλληνα”.

            Νεότεροι ιστορικοί όπως ο Άγγλος GILES MILTON θεωρεί ότι η
Σμύρνη ήταν μια κοσμοπολίτικη ελληνική πόλη και ότι η καταστροφή της είναι από
τις στιγμές που άλλαξαν το ρου της Ιστορίας της Ελλάδας, αλλά ήταν εξίσου
σημαντική και για τη Δύση. Ξαφνιάζεται δε με το γεγονός ότι οι Ευρωπαίοι δεν
διδάσκονται στα σχολεία τους την Ιστορία της Μικράς Ασίας και θεωρεί ότι είναι
άδικο να έχει παραλειφθεί τόσο σημαντικό κεφάλαιο από τη διδασκαλία. Τονίζει
ακόμη ότι στη Μικρά Ασία είχαμε ΓΕΝΟΚΤΟΝΙΑ, εθνική κάθαρση, τεράστιες
μετακινήσεις πληθυσμού, ανάμειξη πολλών κυβερνήσεων.

            Έχει επικρατήσει η άποψη ότι το 1914
είναι η χρονολογία έναρξης της ΓΕΝΟΚΤΟΝΙΑΣ των Μικρασιατών της Οθωμανικής
Αυτοκρατορίας. Η αλήθεια, όμως, είναι ότι η έναρξη των γενοκτονικών
δραστηριοτήτων των Νεότουρκων χρονολογείται αρκετά πριν το 1914 και
συγκεκριμένα από το 1908, ταυτόχρονα με την εκδήλωση του νεοτουρκικού
κινήματος, που βιαστικά και με ενθουσιασμό χαιρετίστηκε από όλους τους
χριστιανούς. Όμως, οι πανηγυρισμοί αυτοί σύντομα διαψεύστηκαν.

            Ήδη από το 1908 που εκδηλώθηκε το
στασιαστικό κίνημα “Ένωσις και Πρόοδος” των Νεότουρκων με υποσχέσεις περί δήθεν
Αδελφοσύνης – Ισότητας – Δικαιοσύνης κλπ., ο επιφανής Ναζίμ Μπέης σε συνέντευξη
που έδωσε στη Σμύρνη δήλωνε: “Εννοούμεν και το εννοούμεν ότι αντί πάσης θυσίας,
να αφομοιώσωμεν υπό μίαν εθνικήν οθωμανικήν ιδέαν τα εν τω τόπω υμών στοιχεία,
ώστε να μη γίνεται πλέον λόγος περί πλειοψηφίας ή μειοψηφίας των Ελλήνων,
Τούρκων, Αρμενίων και Ισραηλιτών, να μή λέγεται “ημείς και υμείς”...”.

            Εκδηλωνόταν δηλαδή η επιθυμία
επιστροφής στην παλαιά πολιτική της αφομοίωσης των ετερογενών φυλών, αρχικά υπό
τον οθωμανικό μανδύα και ακολούθως κάτω από τον οδοστρωτήρα του εξισλαμισμού,
όπως ατυχώς είχε συμβεί τόσες φορές με χιλιάδες χριστιανών κατά τη μακραίωνη
δουλεία.

            Με την καθοδήγηση πάντα των
Γερμανών, που συμβούλευαν την εθνοκάθαρση και την πάση θυσία απαλλαγή της
Τουρκίας από τις μειονότητες, άρχισαν οι πρώτες διώξεις κατά των μη
μουσουλμάνων της οθωμανικής επικράτειας, κυρίως κατά των Ελλήνων και Αρμενίων
και περιελάμβαναν:

·       
Εμπορικό μποϋκοτάζ στα ελληνικά προϊόντα και
καταστήματα και παρεμπόδιση συναλλαγών με χριστιανούς εμπόρους.

·       
Υπερφορολόγηση και δημεύσεις της κινητής και
ακίνητης ιδιοκτησίας των μη μουσουλμάνων υπηκόων.

·       
Την απροκάλυπτη τρομοκράτηση τους.

·       
Ακόμη και τη φυσική εξόντωση όσων ζούσαν σε
απομονωμένα σημεία της Ανατολίας.

Υπάρχει πληθώρα
αποδείξεων των πραγματικών διαθέσεων των Νεότουρκων για την τύχη που
επιφύλασσαν στους χριστιανούς της Μικράς Ασίας. Σε μυστικό προσυνέδριο που
έγινε τον Αύγουστο του 1910 στη Θεσσαλονίκη ο Ταλαάτ μπέης, μέλος της
τριανδρίας, που ηγείτο του κόμματος των Νεότουρκων θα πει: “Ο θρησκευτικός
νόμος του Ισλάμ, η ιστορία μας και τα αισθήματα χιλιάδων μουσουλμάνων, καθώς
και αυτά των γκιαούριδων παρουσιάζουν ένα αξεπέραστο εμπόδιο για την εμπέδωση
μιας πραγματικής ισότητας μεταξύ τους. Η περίοδος των κηρυγμάτων περί ισότητας
και αδελφότητας μεταξύ των εθνικών πληθυσμών της αυτοκρατορίας έληξε οριστικά
και το κόμμα περνάει πλέον στην πολιτική του εκτουρκισμού των πληθυσμών αυτών”.
Στο συνέδριο πάλι της Θεσσαλονίκης του 1911 αποφασίστηκε ότι η απαλλαγή απότις
μειονότητες δεν ήταν δυνατόν να γίνει με την πειθώ, γι' αυτό και “πρέπει να
χρησιμοποιηθεί βία. Τα ξένα έθνη της Αυτοκρατορίας μας μοιάζουν με βλαβερά
χόρτα και πρέπει να ξεριζωθούν”.

            Ήδη από τον Απρίλιο του 1910 με την
προτροπή των Νεότουρκων κυριαρχούσε το σύνθημα “η Τουρκία στους Τούρκους”. Ο
πρεσβευτής των Η.Π.Αμερικής στην Κωνσταντινούπολη Χένρυ Μοργκεντάου άκουσε τον
Ταλαάτ μπέη να του ομολογεί: “Για να διατηρήσουμε όσα εδάφη απέμειναν πρέπει να
απαλλαγούμε από τους ξένους. Η Τουρκία στους Τούρκους”.

            Το 1913 ο περιβόητος Γερμανός
στρατηγός Λίμαν φον Σάντερς, ερχόμενος στην Τουρκία για να τοποθετηθεί στη θέση
του Γενικού Επιθεωρητή του οθωμανικού στρατού, δήλωσε αμέσως ότι αδυνατεί να
αναλάβει την ευθύνη της ασφάλειας του στρατού αυτού, αν δεν απαλλαχθεί το
οθωμανικό κράτος από τις διάφορες μειονότητες. Περιηγήθηκε μάλιστα τη Μικρά
Ασία και τη Θράκη και βλέποντας με δυσφορία και έκπληξη την ανθηρότητα του
ελληνικού πληθυσμού, τις εκκλησίες του, τα σχολεία του και τα ευαγή του
ιδρύματα, στρεφόμενος προς τους Τούρκους που τον συνόδευαν τους είπε: “Είναι
Τουρκία εδώ ή Ελλάδα; Εφόσον υπάρχουν όλα αυτά δεν πρέπει να ελπίζετε σε καμία
πρόοδο, σε καμία επικράτηση”. Και ο Λίμαν φον Σάντερς και ο φον Ντερ Γκολτς
Πασάς, αρχηγός της γερμανικής στρατιωτικής αποστολής, επέμεναν στις συναντήσεις
τους με την ηγεσία των Νεότουρκων ότι ο κύριος εσωτερικός εχθρός της αυτοκρατορίας
ήταν οι Έλληνες και οι Αρμένιοι, επειδή αυτοί είχαν τον έλεγχο της οικονομικής
ζωής και δεν επέτρεπαν την ανάδειξη αστικής τουρκικής τάξης, η οποία είναι
απαραίτητη για την δημιουργία εθνικού κράτους.

            Το 1913 μετά το τέλος των Βαλκανικών
πολέμων οι Τούρκοι, μένεα πνέοντες λόγω της ήττας τους, απροκάλυπτα πλέον
στράφηκαν κατά των ελληνικών πληθυσμών της οθωμανικής επικράτειας. Τότε άρχισε
ο εξοντωτικός ανθελληνικός διωγμός, η προγραμματική εκρίζωση παντός ελληνικού
στοιχείου εν Τουρκία.

            Ολόκληρες πόλεις και χωριά
εκκενώθηκαν, οι δε κάτοικοι βιαίως και αγρίως εσύροντο από τους Τούρκους ως
κοπάδια στα παράλια του Αιγαίου, του Ελλήσποντου της Προποντίδος, για να
φθάσουν ως πρόσφυγες σε άθλια κατάσταση στην Ελλάδα. Ολόκληροι ελληνικοί
πληθυσμοί εξορίστηκαν μαζικά στα βάθη της Ανατολίας όπου χάθηκαν μέσα στη
μουσουλμανική πλημμυρίδα από τις κακουχίες και τα βάσανα.

            Το 1914 ο μη διακρινόμενος για τον
φιλελληνισμό του Άγγλος Άρνολντ Τόυνμπη έγραψε πως την άνοιξη οι τουρκικές
αρχές ειδοποίησαν κυνικότατα τους Έλληνες της Περγάμου ότι δεν εγγυώνται την
ασφάλεια τους αν έμεναν στην πόλη. Έτσι, αυτοί εγκαταλείποντας τα πάντα
κατέβηκαν στο Δικελί και πέρασαν στη Μυτιλήνη.

            Στις 14 Μαϊου 1914 ο Ταλαάτ μπέης
έδωσε την εξής διαταγή: “Είναι επείγον για πολιτικούς λόγους οι Έλληνες
κάτοικοι των ακτών της Μικράς Ασίας να αναγκαστούν να εκκενώσουν τα χωριά τους
για να εγκατασταθούν στα βιλαέτια του Ερζερούμ και της Χαλδίας. Αν αρνηθούν
παρακαλούμε να δώσετε προφορικές οδηγίες στους αδελφούς μουσουλμάνους με σκοπό
να αναγκάσουν τους Έλληνες με κάθε είδους πράξεις να εκπατρισθούν με τη θέληση
τους και μην ξεχάσετε σε αυτή την περίπτωση να πάρετε από αυτούς βεβαιώσεις ότι
εγκαταλείπουν τις εστίες τους με δική τους θέληση”.

            Κορυφαίο γεγονός, όμως, της
ΓΕΝΟΚΤΟΝΙΚΗΣ μανίας των Τούρκων υπήρξε η καταστροφή της Παλαιάς Φώκαιας και οι
σφαγές των Χριστιανών από τους άτακτους τσέτες του Ενβέρ πασά, μέλους της
ηγετικής τριανδρίας των Νεότουρκων που έλαβε χώραν τον Ιούνιο του 1914.

            Η Φώκαια, ως ιδιαίτερη μικρασιατική
πατρίδα του ομιλούντος, μας επιβάλλει την παρακάτω ιστορική αναδρομή:

·       
Η Φώκαια, παράλια πόλη και λιμάνι, 65 χιλιόμετρα
ΒΔ της Σμύρνης ιδρύθηκε περίπου τον 8ο π.Χ. αιώνα, ίσως και παλαιότερα.
Αποτελεί το τέλος της περιοχής Αιολίδας και την αρχή της Ιωνίας.

·       
Οι πιο δραστήριες στο εμπόριο και τον αποικισμό
Ιωνικές πόλεις ήταν η Μίλητος και η Φώκαια. Η Φώκαια, πιο δραστήρια στον
εποικισμό, αφού το 654 π.Χ. ίδρυσε τη Λάμψακο στον Ελλήσποντο, στράφηκε, μόνη
αυτή από τις Ιωνικές πόλεις, προς τη Δυτική Μεσόγειο και ίδρυσε ονομαστές
πόλεις στην Ιταλία, Γαλλία, Ισπανία.

·       
Πρώτοι οι Φωκαείς θαλασσοπόροι χρησιμοποίησαν τα
πλοία “Πεντηκοντόρους” και σταδιακά κυριάρχησαν στη Μεσόγειο. Λόγω των μακρινών
ταξιδιών σε διάφορα σημεία ίδρυσαν σταθμούς ανεφοδιασμού και επισκευής των
πλοίων, όπως το Ημεροσκόπιο, το Εμπόριο, τη Μαινάκη που βρισκόταν στις εκβολές
του ποταμού Γκουανταλκιβίρ κοντά στις Ηράκλειες στήλες, σημερινό
Γιβραλτάρ.  

·       
Το 600 π.Χ. κατά τον Στράβωνα ίδρυσαν στα νότια
παράλια της Γαλλίας στις εκβολές του Ροδανού ποταμού την σπουδαιότερη από τις
αποικίες τους τη Μασσαλία. Απ' όπου διοχέτευαν στο εσωτερικό της χώρας τα
ελληνικά εμπορεύματα (λάδι, κρασί, σταφίδα, αλάτι).

·       
Από τη Μασσαλία εκπολιτίσθηκε η υπόλοιπη Γαλλία
και άλλες γειτονικές χώρες. Κατά τον Στράβωνα ήταν κτισμένη κοντά στη θάλασσα
σε βραχώδη αμφιθεατρική τοποθεσία. Τόσο η τοποθεσία της πόλης, όσο και το
λιμάνι και το κλίμα έμοιαζαν πολύ με την πατρίδα των αποίκων, τη Φώκαια.

·       
Σήμερα στο Δημαρχείο της Μασσαλίας βρίσκεται
μαρμάρινο αντίγραφο από έναν ανάγλυφο “Πετεινό της Νίκης” (που βρέθηκε στη
Φώκαια), δώρο των Φωκαέων προς τους Μασσαλιώτες. Ακόμη βρίσκεται μια
εντοιχισμένη πλάκα αφιερωμένη στη μητέρα πατρίδα τη Φώκαια και τους τολμηρούς
θαλασσοπόρους τους Φωκαείς, που ίδρυσαν τη Μασσαλία.

·       
Το 1250 μ.Χ. από κατοίκους της Παλαιάς ιδρύθηκε
η Νέα Φώκαια για την καλύτερη εκμετάλλευση των ορυχείων στεπτηρίας (στύψης)
ουσίας, απαραίτητης την εποχή εκείνη για τη βαφή των υφασμάτων. Η Νέα Φώκαια
βόρεια της Παλαιάς, σε απόσταση 2 ωρών, είναι χτισμένη σε μια μικρή πεδιάδα με
κήπους, αμπέλια και ελαιώνες.

·       
Η στύψη αποτελούσε το κύριο εξαγώγιμο προϊόν
αποφέροντας μεγάλα έσοδα, ώστε η πόλη να θεωρείται μεγάλο εμπορικό κέντρο και
πολύ πλούσια.

·       
Οι Φωκιανοί ήταν ειδικοί στην κατασκευή αλυκών
και στην παραγωγή εξαιρετικής ποιότητας αλατιού.

·       
Το 1899 έγιναν στη Μασσαλία πανηγυρικές
εκδηλώσεις προς τιμήν της Αρχαίας Ιωνικής Μητροπόλεως για τα 2500 χρόνια από
την ίδρυση της Μασσαλίας. Η μικρή τότε Μητρόπολη, η Φώκαια, έστειλε
χαιρετηστήριο μήνυμα προς τη μεγάλη της αποικία, με την οποία ποτέ δεν έπαψε να
έχει καλές σχέσεις. Στις εκδηλώσεις αυτές τη Φώκαια εκπροσώπησε ο επίλεκτος
Φωκιανός γιατρός Σάββας Γεωργιάδης, ο οποίος κατά τη διάρκεια της παραμονής και
των επαφών του παρότρυνε τις γαλλικές αρχές να υποστηρίζουν τις αρχαιολογικές
εργασίες στην Αρχαία Φώκαια, ώστε αυτές να γίνουν αποκλειστικά γαλλικό έργο.

            Το 1913, πράγματι, ο αρμόδιος
υπουργός της γαλλικής αρχαιολογικής αποστολής επέλεξε τον Γάλλο μηχανικό,
αρχαιολόγο, φωτογράφο Φέλιξ Σαρτιώ να πραγματοποιήσει τον Σεπτέμβριο – Οκτώβριο
του ίδιου έτους αρχαιολογική εκσκαφή αρκετά αποδοτική και ενθαρρυντική.

            Με νέο διάταγμα της 15ης Μαρτίου
1914 αποφασίστηκε από την ίδια γαλλική Αρχή δεύτερη αποστολή και ο Φέλιξ Σαρτιώ
κατενθουσιασμένος θα ξαναπάει στη Φώκαια, όπου οι Φωκιανοί αδημονούσαν να ακούσουν
νεότερα από τη Γαλλία και να μάθουν πως δέχτηκε η Μασσαλία αυτή τη σύγκληση.

            Η ανασκαφική προσπάθεια του Σαρτιώ
κατά τον Ιούνιο του 1914 σταμάτησε απότομα με την απρόκλητη επίθεση εναντίον
του ελληνικού πληθυσμού που στη κάζα (επαρχία) Φώκαιας αριθμούσε 16.000 Έλληνες
επί συνολικού πληθυσμού 20.000 κατοίκων. Στους 4.000 κατοίκους συναθροίζονται
οι Τούρκοι, λίγοι Αρμένιοι και λιγότεροι Ισραηλίτες  (Σεφταδίτες, έποικοι διωγμένοι το 1454 από
την Ισπανία).

            Το 1920 για τρίτη φορά ο Σαρτιώ
ξανάπιασε δουλειά στη Φώκαια. Ήρθε σε επαφή με τη Γαλλική Αρχαιολογική Σχολή
των Αθηνών για ενδεχόμενη συνεργασία. Όμως, ο ελληνοτουρκικός πόλεμος του 1922
ακύρωσε τα σχέδια και στη συνέχεια ο Σαρτιώ εγκατέλειψε την αρχαιολογία.

            Στη Φώκαια οι ανασκαφές του Σαρτιώ
υπήρξαν βέβαια περιορισμένες. Το ελάχιστο εντυπωσιακό υλικό σκορπίστηκε. Ένα
μέρος του βρίσκεται στο μουσείο του Λούβρου. Οι δημοσιεύσεις ήταν δυστυχώς
υπερβολικά συνοπτικές. Όμως, η αρχαιολογική δραστηριότητα του Φέλιξ Σαρτιώ και
του συνεργάτη του Μαριούς Νταλλονί στη Φώκαια αποτελεί σημαντικό στάδιο στην
ιστορία της γαλλικής αρχαιολογίας. Επειδή παρέχει γνώσεις για τη μητρόπολη της
Μασσαλίας και επειδή εφάρμοσε επιστημονικές μεθόδους έρευνας πραγματικά
ρηξικέλευθες για τη Γαλλία και για την Ευρώπη.

            Αυτόπτης μάρτυρας ο Φέλιξ Σαρτιώ των
διωγμών της Παλαιάς και Νέας Φώκαιας της 12ης και 13ης Ιουνίου του 1914 (νέο
ημερολόγιο) θα φωτογραφήσει και θα γράψει σε γαλλικά έντυπα:

·       
Οι Νεότουρκοι έβαψαν τα χέρια τους με
περισσότερο αίμα από όσο έχυσαν οι πρόγονοι τους μέσα σε τόσους αιώνες, οι
οποίοι ωστόσο κατείχαν άριστα την τέχνη της σφαγής. Ωθούμενοι από άξιους
εκπαιδευτές τους, τους Γερμανούς, αποφάσισαν να ξερριζώσουν από τη Μικρά Ασία
τα ελληνικά και τα αρμενικά στοιχεία για να οικειοποιηθούν τις περιουσίες τους.
Να δημιουργήσουν στη χώρα τεράστια μουσουλμανική πλειονότητα αφήνοντας σαφή
χώρο για τις γερμανικές φιλοδοξίες. Τα γεγονότα εκτυλίχθηκαν σε δύο φάσεις.
Υπήρξα μάρτυρας της πρώτης του 1914. Ενώ τη δεύτερη του 1922 τη μαρτυρούν
επίσημα έγγραφα και αδιάψευστες μαρτυρίες.

·       
Η πρώτη φάση έγινε σε καιρούς ειρήνης, τον Μάιο,
Ιούνιο και Ιούλιο του 1914. Η επικράτεια που ερημώθηκε εκτεινόταν από την
Τρωάδα, κατά μήκος των ακτών μέχρι τα νότια της Σμύρνης. Στόχος ήταν η
απομάκρυνση των πληθυσμών, ενώ οι σφαγές και οι καταστροφές υπήρξαν τα μέσα για
να προκαλέσουν τον τρόμο και τη φυγή. Εκείνη τη στιγμή ήμουν στη Φώκαια και
είδα τι έγινε. Οι μέθοδοι της καταστροφής ήταν παντού οι ίδιες βάσει
συστηματικού σχεδίου του Ταλαάτ μπέη που εφάρμοσε στην περιοχή της Σμύρνης ο βαλής
Ραχμί Μπέης με τη βοήθεια των τοπικών αρχών και αντιπροσώπων της Επιτροπής
“Ένωση και Πρόοδος”.  

·       
Οι ομάδες εμφανίζονταν κατά κανόνα το βράδυ,
οπλισμένες ως τα δόντια με χατζάρια και τουφέκια. Ξεχύνονταν στους δρόμους.
Έσπαγαν τα παράθυρα και τις πόρτες χτυπώντας με υποκόπανους και τσεκούρια.
Έσφαζαν. Κάρφωναν στα κρεβάτια τους και τουφέκιζαν γυναίκες, παιδιά και
γέροντες. Μέλη κομμένα κρεμάστηκαν σε τσιγκέλια κρεοπωλείου με την επιγραφή
“χριστιανικό κρέας”. Κορίτσια βιάστηκαν. Άλλα απάχθηκαν. Γυναίκες και γέροντες
βασανίστηκαν.

·       
Στη γαλήνια νύχτα αντηχούσαν οι κραυγές τρόμου.
Οι φωνές και τα βογγητά των θυμάτων ανάκατα με τις δολοφονικές ιαχές, τα
ποδοβολητά των αλόγων, τα ουρλιαχτά των σκύλων και τον ξερό ήχο των πυροβόλων
όπλων. Πυρκαγιές άναψαν εδώ κι εκεί, με πετρέλαιο που έχυσαν μέσα στις
δημοτικές πυροσβεστικές αντλίες. Σπίτια κλειδωμένα που τους έβαλαν φωτιά, ήταν
γεμάτα κόσμο.

·       
Η Νέα Φώκαια πόλη 7.500 κατοίκων, εκ των οποίων
6.500 Έλληνες, λεηλατήθηκε και ερημώθηκε τη νύχτα της 11ης προς τη 12η Ιουνίου.
Όλοι οι Έλληνες έχουν αφοπλιστεί εδώ και πολλούς μήνες. Όποιον έβρισκαν να
αγοράζει ή να κατέχει όπλα ή πολεμοφόδια τον παρέπεμπαν στο στρατοδικείο και
τον καταδίκαζαν σε φυλάκιση. Οι γεροί άντρες δεν είναι πολλοί. Οι περισσότεροι
υπηρετούν τη στρατιωτική τους θητεία ή έχουν μεταναστεύσει για να την
αποφύγουν. Οι πόλεις Παλαιά και Νέα Φώκαια ήταν απροστάτευτες.

·       
Πληροφόρησα την καϊμακάμη της κάζας της Φώκαιας
τον Φεχρίτ Μπέη ότι η κατάσταση είναι πολύ σοβαρή. Εφόσον η εξουσία δεν έχει
λάβει το παραμικρό μέτρο αποφασίσαμε, του λέω, να υψώσουμε τη γαλλική σημαία σε
τέσσερα σπίτια που μας ανήκουν και τον καθιστούμε υπεύθυνο για ότι συμβεί κάτω
από τη στέγη μας. Το απόγευμα κατασκευάσαμε όπως-όπως σημαίες, τις υψώσαμε πάνω
από τις πόρτες μας και βοηθούσαμε τους δυστυχισμένους να στοιβάξουν τους
μπόγους τους μέσα στα σπίτια μας. Προσπαθούσαμε να διώξουμε τον τρόμο που τους
κατείχε, ενώ ντελάληδες διέτρεχαν τους έρημους δρόμους και πληροφορούσαν τον
κόσμο ότι στη χώρα βασιλεύει απόλυτη ασφάλεια και δεν υπάρχει λόγος να
ανησυχούν. Την ίδια στιγμή οι σύντροφοι μου με τα κυάλια τους διακρίνουν στην
κορυφογραμμή μαύρες κουκκίδες να κατεβαίνουν προς την πόλη. Αναγνωρίζω Τούρκους
χωρικούς με τα ζώα τους, οπλισμένους ως τα δόντια να προχωρούν κρυβόμενοι πίσω
από τους βράχους. Δώσαμε διαταγή στους προστατευόμενους μας να μπουν στα σπίτια
και μανταλώσαμε τις πόρτες. Πλήθος δυστυχισμένοι ήταν στοιβαγμένοι στα δωμάτια
και τα υπόγεια μας.

·       
Στα εγκαταλελειμένα από τους Φωκιανούς σπίτια
βασίλευε απερίγραπτη αταξία. Έπιπλα, συρτάρια, μπαούλα κοίτονταν καταγής
σπασμένα ή ξεκοιλιασμένα. Έψαξαν οι Τούρκοι τσέτες παντού. Άρπαξαν βιαστικά ότι
πολύτιμο βρήκαν και μπορούσαν να το μεταφέρουν εύκολα.

            Σε αυτό το σημείο διακόπτω την
μαρτυρία του Φέλιξ Σαρτιώ και ανατρέχω στο “ΜΑΥΡΟΝ ΗΜΕΡΟΝΥΚΤΙΟΝ”, του Έλληνα –
Φωκιανού αυτόπτη μάρτυρα του Μέντωρος Πρωτέως, ο οποίος το 1915 περιγράφει
“...εν λεπτομερεί τραγικότητι την καταστροφήν προσφιλεστάτης πατρίδος, ήτις
εντός μιάς νυκτός και ημέρας Μαύρης μετεβλήθη εις νέκραν και ερήμωσιν. Είνε γραμμένον
όχι από συγγραφέα ή από ιστορικόν, αλλά από παθόντα, οστις ιδίοις όμμασιν είδεν
όσα εις το “ΜΑΥΡΟΝ ΗΜΕΡΟΝΥΚΤΙΟΝ” διηγείται.

            Παραθέτουμε απόσπασμα από τη σελίδα
19:

            “Οι Βασιβοζούκοι – Το σύνθημα. - Επί
τινας στιγμάς διετέλεσα μόνος αναλογιζόμενος μυρία όσα επί της μοιραίας
συμφοράς ημών. Τινές μετέφερον και ετοποθέτουν εις τας οικίας των Γάλλων
κιβώτια ή δέματα με πράγματα. Τότε ενεθυμήθην και εγώ την κλειδωμένην οικίαν
μου με όλα τα οικογενειακά μας κειμήλια και τα άλλα πολύτιμα και μη πράγματα
μας. Εκάλεσα τους δύο αδελφούς Αλεβίζου. Έδωκα εις αυτούς το κλειδί της οικίας
μου, όπως εκείθεν μεταφέρωσι και τοποθετήσωσιν όσα κιβώτια και άλλα πράγματα
μας δυνηθώσιν εις την οικίαν του κ. Αριστείδου Παπαγιάννη (Σαρτιώ). Ούτοι
έσπευσαν πρόθυμοι, επέστρεψαν δε κενοί και άπρακτοι, μάλλον τρομαγμένοι.

            Άνθρωπος είχε φθάση σταλείς εκ Νέας
Φώκαιας υπό του προκρίτου Χρόνη ίνα βεβαιώση την καταστροφήν αυτής ως
τετελεσμένην και αναλόγως ημείς λάβωμεν τα μέτρα μας. Συγχρόνως δε και οι
απαίσιοι Βασιβοζούκοι κατέλαβον τας κορυφάς των παρά την Παλαιάν Φώκαιαν λόφων
και γηλόφων και θεατοί ήσαν καταβαίνοντες τας κλιτύας αυτών και προς την πόλιν
αγόμενοι. Εστάθμευσαν εις απόστασιν πέντε, αλλού δέκα λεπτών μακράν ημών
εμφανείς με τα απαίσια λευκά καλπάκια και τα κοντά βρακάκια το σύνθημα
αναμένοντες υπό των φεταήδων της πόλεως μας”.

            Σημειώνω ότι οι δύο αδελφοί Αλεβίζου
ήταν ο Ευάγγελος και ο Γεώργιος επιχειρηματίες εκμετάλλευσης αλυκών – αλατιού.
Ο Ευάγγελος ήταν ο παππούς μου. Μας δίδαξε το φιλότιμο και την εργατικότητα.

            Ας επανέλθουμε όμως στη μαρτυρία του
Γάλλου φιλέλληνα Φελίξ Σαρτιώ:

·       
Οι πόρτες και τα παραθυρόφυλλα που είχαν
φροντίσει να τα κλείσουν, έχουν παραβιαστεί. Ουρλιαχτά ακούγονται, αλαλιασμένοι
άνθρωποι φεύγουν τρέχοντας με σκισμένα ρούχα και ματωμένο πρόσωπο. Ένας φίλος
μας, ο Παναγιώτης Παναγιωτάκου, είναι πολύ κοντά μας στο σπίτι του με την
αδελφή και την κόρη του. Σαρικοφόροι Τούρκοι εισβάλλουν. Με την ψηλή
κορμοστασιά του ο Παναγιώτης και ανοιχτά τα χέρια ορθώνεται μπροστά στις δύο
γυναίκες για να τις προστατεύσει. Του ρίχνουν στην κοιλιά, αρχίζει να παραπαίει
πηγαίνοντας προς τη θάλασσα. Κάνει λίγα βήματα και δεύτερος πυροβολισμός στην
πλάτη τον ξαπλώνει καταγής. Η αδελφή του το βάζει στα πόδια, την παίρνουν στο
κατόπι, ο ένας την πνίγει στη θάλασσα. Η κόρη του τρέχει προς εμάς,
ουρλιάζοντας φοβισμένη. Την βάζουμε σε ένα από τα σπίτια μας. Επικρατεί τέτοιος
πανικός, ώστε άλλη γυναίκα πνίγεται στα μάτια μας σε σημείο της ακτής όπου το
νερό δεν ξεπερνάει τους 60 πόντους. Το πλήθος ορμάει προς τις προκυμαίες αναζητώντας
με το βλέμμα πλεούμενα για να φύγει. Όλα σχεδόν τα πλεούμενα έχουν εξαφανιστεί
από την προηγουμένη. Φωνές φρίκης απαντούν στους πυροβολισμούς. Εγκαταλείπω την
ιδέα να περιγράψω όλες τις σκηνές που διαδραματίζονται μπροστά μας.

·       
Παρατηρώ αυτούς που μας επιτίθενται. Αναγνωρίζω
μερικούς. Είναι όλοι χωρικοί από τα γύρω χωριά. Είναι προφανές ότι δεν ενεργούν
αυτοβούλως. Μας το λένε οι ίδιοι. “Λάβαμε διαταγές, τις εκτελούμε, απλώς
αποδίδουμε δικαιοσύνη”. Εφαρμόζουν πρόγραμμα που τους το έχουν σχεδιάσει στο
όνομα των συμφερόντων της αυτοκρατορίας και της θρησκείας. Η λεηλασία, οι
προσωπικές εκδικήσεις, ο βιασμός είναι ο μισθός τους.

·       
Τα όπλα που κρατούσαν ήταν του κράτους. Ποιός
τους εξόπλισε με τόσα όπλα και πολεμοφόδια; Οι τοπικές αρχές είναι μιλημένες.
Κανένας άνδρας της τριανταμελούς φρουράς, κανένας αξιωματικός δεν έκανε έστω
μία κίνηση για να εμποδίσει φόνο ή λεηλασία. Ο γενικός κυβερνήτης Ραχμί Μπέης
είχε προειδοποιηθεί εν ευθέτω χρόνω. Καμιά πενηνταριά άνδρες και οι τριάντα
χωροφύλακες της Φώκαιας θα είχαν σταματήσει την κίνηση. Ολόκληρη η ακτή, από το
Ισμίντ στα ανατολικά της θάλασσας του Μαρμαρά μέχρι τον Τσεσμέ στα νότια της
Σμύρνης, έχει υποστεί παρόμοιες καταστροφές.

·       
Ακόμη και ο επίσκοπος Ξανθουπόλεως, απεσταλμένος
του Μητροπολίτη Σμύρνης Χρυσοστόμου, αν και συνοδεύεται από χωροφύλακα
υφίσταται όπως και η ακολουθία του τις χείριστες βιαιότητες.

·       
Στην προκυμαία έχουμε οργανώσει τρία σημεία
επιβίβασης. Με κόπο έχουμε συγκεντρώσει καμιά δεκαριά βάρκες για το δρομολόγιο
από την ακτή στα δύο μεγάλα πλοία που έφτασαν χτες βράδυ για να φορτώσουν
αλάτι. Στήνονται στη σειρά κάποιοι που κινούν τις ομάδες. Επιτηρούν όλη την
επιχείρηση για να σιγουρευτούν ότι όλος ο πληθυσμός θα εγκαταλείψει την πόλη.
Επωφελούνται οι Τούρκοι να διαπράξουν πάνω στους άμοιρους, τη στιγμή που
ετοιμάζονται να ανέβουν στις βάρκες, τις φρικτότερες ωμότητες. Με το πρόσχημα
ότι θέλουν να σιγουρευτούν πως δεν κρατάνε όπλα, αυτοί οι άθλιοι αφαιρούν ότι
τελευταίο τυχαίνει να έχουν επάνω τους.

·       
Όλη τη μέρα του Σαββάτου 13 Ιουνίου 1914 εκτυλίσονται
ταυτόχρονα οι σκηνές των δύο μεγάλων πράξεων του δράματος: η οικτρή έξοδος και
η αναίσχυντη λεηλασία. 3.800 Έλληνες Οθωμανοί υπήκοοι έφυγαν για τη Θεσσαλονίκη
με το πρώτο πλοίο. Περίπου 2.000 με το δεύτερο για Πειραιά. Από το πρωί
τηλεγράφησα στη Σμύρνη να μας στείλουν κι άλλα πλοία. Υπάρχουν 7.000 Έλληνες
στην Παλαιά Φώκαια. Πρόσφυγες από τα γύρω χωριά ενώθηκαν μαζί τους. Δύο
ρυμουλκά που αμέσως έστειλε ένας γενναιόδωρος Γάλλος της Σμύρνης ο κ. Γκυφραί,
υπό τη σημαία μας φτάνουν το απόγευμα και ξαναφεύγουν για τη Μυτιλήνη.

·       
Στις επτά το βράδυ όλα έχουν τελειώσει, η
καταστροφή έχει συντελεστεί. Σιωπή και ερείπια στην ερημωμένη πολίχνη όπου
μόλις την προηγούμενη έθαλλε ειρηνική και ευτυχισμένη η ζωή, η χαρά και η
εργασία, κάτω από τον κατακάθαρο ουρανό, μέσα στο φως του ήλιου της Ανατολής.

·       
Όταν έφυγα από την Ανατολή τον Ιούλιο του 1914 ο
αριθμός των εκδιωγμένων ανερχόταν σε 120.000 περίπου. Υπολόγιζα ότι τα κέρδη
από την όλη επιχείρηση, όσον αφορά τα ιδιόκτητα κτίρια και τα κοπάδια μόνο,
ανέρχονταν σε 5.000.000. Κατά τη διάρκεια του πολέμου, οι αρπαγές και οι
σφαγείς ικανοποίησαν πλήρως και με τρόπο αριστοτεχνικό τα άγρια ένστικτα τους.

            Εκείνη την περίοδο ο Μητροπολίτης
Σμύρνης Χρυσόστομος, ο εθνομάρτυρας ηρωικός ηγέτης ήταν 47 ετών στην ακμή της
πνευματικής και σωματικής του ηλικίας. Στο πρόσωπο του ο ελληνικός πληθυσμός
δεν βρήκε έναν ποιμενάρχη αλλά έναν ηγέτη. Η πολιτική του στηριζόταν “από τα
λόγια στε έργα”.

            Απτόητος ο Μητροπολίτης Χρυσόστομος
οργανώνει σταυροφορία διασώσεως, περιθάλψεως και καταγγελίας της τουρκικής
θηριωδίας. Δημιουργεί καταλύματα, συσσίτια, προσφέρει ιατρική βοήθεια για τους
πρόσφυγες, ειδικά πλοιάρια από τις βραχώδεις ακτές όπου έχουν καταφύγει. Ο
“Στρατός της Σωτηρίας” όπως ονομάστηκε, αποτελούμενος από κληρικούς και
λαϊκούς, στέλλεται στους χώρους της επιδρομής. Ειδικό συνεργείο φωτογραφίζει
και καταγράφει όλα τα στοιχεία της καταστροφής, για να ενημερωθεί η κοινή
γνώμη.

            Ο ίδιος ο Χρυσόστομος περιφέρεται
από διοικητηρίου εις προξενεία, στους αρχηγούς των ξένων εκκλησιών και ιεραποστολών.
Ενημερώνει και ζητεί συνδρομή, βοήθεια. Καλεί στη Σμύρνη τους διερμηνείς των
ξένων πρεσβειών και θέτει υπόψη τους όλα τα στοιχεία για το διωγμό των 10.000
του εσωτερικού που είχαν καταφύγει στη Σμύρνη και των 80.000 που είχαν ζητήσει
προστασία στις παραλιακές περιοχές. Μέχρι και αιμόστικτα ρόπαλα τους επέδειξε.
Οι διερμηνείς έμειναν άφωνοι.

            Αλλ' εκεί όπου ο Χρυσόστομος άστραψε
και εβρόντηξε είναι η επιστολή, την οποία απέστειλε προς το Δήμο Μασσαλίας μετά
την καταστροφή της Φώκαιας, όπου γράφει:

“Δεν είναι
δυνατόν να ανεχθή τοιαύτην κηλίδωσιν του γενεαλογικού δένδρου της η ένδοξος
θυγάτηρ Μασσαλία και να ιδή διαγραφομένην από του προσώπου της γης των τριών
χιλιετηρίδων ιστορικόν βίον αριθμούσαν μητρόπολιν Φωκαίαν και τους ευσεβείς
Φωκαείς, απογόνους των παλαιών οικιστών της, αντικαθισταμένους από άγριους
γιουρούκους, πομάκους, βασιβουζούκους και ζεϊμπέκας”.

            Ο Χρυσόστομος είχε την άποψη ότι σε
μια αναμέτρηση “δεν αρκεί να έχεις δίκαιο, πρέπει να το αποδεικνύεις”. Γι' αυτό
προέβη αμέσως στην έκδοση δύο βιβλίων. Το ένα με τον τίτλο “Ο Ελληνισμός της
Μικράς Ασίας και η Νέα Τουρκία”. Το δεύτερο στη γαλλική γλώσσα “Οι διωγμοί των
Ελλήνων. Αυθεντική έκθεσις και στατιστικοί πίνακες υπό του αρχιεπισκόπου
μητροπολίτου Σμύρνης σεβασμιώτατου Χρυσοστόμου”.

            Από τα αρχεία του ελληνικού
υπουργείου Περιθάλψεως της εποχής εκείνης προκύπτει ότι από την περιοχή της
Φώκαιας έφθασαν στην Ελλάδα περίπου 18.000 Έλληνες εκ των οποίων 6.000 στη
Μυτιλήνη, 3.000 στη Θεσσαλονίκη, 1.500 στην Αθήνα-Πειραιά, 150 στο Ηράκλειο της
Κρήτης, 150 στην Καβάλα, Χίο, Εύβοια κ.α. Οι περιοχές αυτές φιλοξένησαν τους
Φωκιανούς μέχρι το 1919. Με την είσοδο του ελληνικού στρατού στη Σμύρνη τον
Μάιο του 1919 συνολικά 11.000 επανέκαμψαν στη Φώκαια, ενώ 5.000 προτίμησαν να
παραμείνουν στην Ελλάδα. 

            Πολλοί από τους νέους Φωκιανούς που
βρίσκονταν στην Ελλάδα ή επέστρεψαν στη Φώκαια επιστρατεύθηκαν ή κατατάχθηκαν
εθελοντές στον Ελληνικό Στρατό και πολέμησαν μέχρι τη Μικρασιατική Καταστροφή.

            Στον διωγμό του 1922 η μοίρα των
Ελλήνων της Φώκαιας ήταν η μοίρα ολόκληρου του Ελληνισμού της Μικράς Ασίας, η
οποία κρίθηκε οριστικά και δραματικά με την τελευταία φάση των πολεμικών
επιχειρήσεων του 1922. Οι Φωκιανοί που κατάφεραν τότε, μέσω Μιτυλήνης, να
φθάσουν στην Ελλάδα σκορπίστηκαν σε όλη τη χώρα.

            Ακόμη και σήμερα Φωκαείς
αποκαλούνται οι κάτοικοι της αρχαιότερης πόλης της Γαλλίας, της Μασσαλίας που
ιδρύθηκε τον 6ο π.Χ. αιώνα από τους Έλληνες Φωκαείς της Μικράς Ασίας. Δυστυχώς,
οι γείτονες μας οι Τούρκοι, οι δήμιοι των Φωκαέων που το 1914 και το 1922 τους
έκδιωξαν από τις πατρογονικές τους εστίες καπηλεύονται την ιστορία της ίδρυσης
της Μασσαλίας. Καθημερινά, όμως, και ανελλειπώς από το 1930 τους διαψεύδει η
μπρούτζινη επιγραφή στο μυχό του παλαιού λιμανιού της Μασσαλίας:

“Εδώ
προσέγγισαν, περί το έτος 600 π.Χ., Έλληνες ναυτικοί από τη Φώκαια, πόλη της
Μικράς Ασίας. Ίδρυσαν την Μασσαλία απ' όπου έλαμψε στη Δύση, ο πολιτισμός”.

            Εγκαταλείποντας τη Μικρά Ασία οι
Φωκαείς δεν πήραν τίποτα μαζί τους. Πήραν μόνο τις μνήμες και το όνομα τους.

            Κι εμείς σήμερα οι απόγονοι τους με
κάθε επιτρεπτή προσπάθεια και δυνατότητα: Δεν καλλιεργούμε το μίσος. Διατηρούμε
τη μνήμη. Χρέος μας. Χρέος όλων των Φωκιανανών. Χρέος όλων των Ελλήνων.  

           

           

           

                                                                                                 Γιώργος Αλεβίζος,

                                                                                         Πρόεδρος ΜΙ.ΠΟ.ΑΡ. Σητείας