Η οργάνωση ΕΑΜ και ΕΠΟΝ Σητείας (Β΄ ΜΕΡΟΣ)

ΣΗΤΕΙΑ: Στιγμές Ιστορίας 1941-45

Β΄ ΜΕΡΟΣ

Η οργάνωση ΕΑΜ και ΕΠΟΝ Σητείας

Γράφει: Γιώργος Αλεβίζος

Στη Σητεία τον Μάρτιο 1942 υπό τον Σπύρο Ντούλη δημιουργείται το ΕΑΜ Σητείας. Εντάσσοντας στους κόλπους του και τους Γεω. Πολυχρονίδη, Γεω. Θαλασσινό, Εμμ. Καραβελάκη ιατρό κ.ά. Αρχίζει την προπαγάνδα του από τα κατώτερα λαϊκά στρώματα.

Από τον Σεπτ. 1943 το ΕΑΜ απλώνεται ευρύτερα. Με περισσότερα μέλη εντός Σητείας και λιγώτερα στα χωριά. Το Δ.Σ. απαρτίσθηκε από τους Γ. Πολυχρονίδη δικηγόρο, Νικ. Λιναρδάκη έμπορο, Σπύρο Ντούλη δ/ντή Ηλεκτ. Εταιρείας Σητείας, Παν. Περάκη, Κων/ Πλωμαρίτη εργολάβο, Εμμ. Καραβελάκη ιατρό, Γεω. Κ. Θαλασσινό, Γεω. Στεφανουδάκη καθηγητή, Ιωά. Γ. Παπαδάκη, Χαρ. Περάκη συμβολαιογράφο και ο Γεώργιος Μιχ. Καταπότης. Κατά δήλωσιν του οποίου η μοναδική προσπάθεια του ΕΑΜ τότε ήταν η συγκέντρωση πληροφοριών. Η παράδοση τους στον ασύρματο του Αντώνη Κορωναίου και η αποστολή τους στο Συμμ. Στρατηγείο της Μ. Ανατολής.

Επίσης τον Δεκ. 1942 στη Σητεία είχε συγκροτηθεί υποαχτιδική επιτροπή με επικεφαλείς τους: Αργύρη Αντιπαρμάκη, Κλεόβουλο Τσακαλάκη, Κώστα Μουτάκη και 15 οργανωμένα μέλη, που τέλος του 1943 ξεπερνούσαν τα 70.

Σύμφωνα με τα γραφόμενα από τον Μιχ. Κοκολάκη, τον Απρι. του 1944, στην πλατιά συνεδρίαση των αντιπροσώπων όλου του Νομού Λασιθίου λήφθηκαν οι ακόλουθες αποφάσεις:

α. «Η δημιουργία μαχητικών ομάδων και ένοπλης ομάδας του ΕΛΑΣ Γεράπετρας – Σητείας. Ο Παύλος Θεοδωράκης με το γιατρό Παπαγεωργίου ανέλαβε το ΕΑΜ. Ο Αργύρης Αντιπαρμάκης στάλθηκε μόνιμα στο λιμάνι της Σητείας, για να προωθήσει το ΕΑΜ μαζί με το Σπύρο Ντούλη… Τις μαχητικές ομάδες και τον ΕΛΑΣ ανέλαβε ο Ν. Ραϊνάκης (Ραΐνης)…

β. Η Σητεία ενισχύθηκε με το φοιτητή Μανώλη Κατσανεβάκη (ψηλό), ανασυγκροτήθηκε με τους εκεί συντρόφους και απλώθηκε μέσα στην πόλη. Δημιουργήθηκε επιπλέον και η Αχτίδα υπαίθρου Σητείας».

Αναφέρει ακόμη ότι την ίδια περίοδο (άνοιξη καλοκαίρι 1944) στις ΕΑΜικές οργανώσεις και στο ΚΚΕ Σητείας πρωτοστατούσαν οι: Αργύρης Αντιπαρμάκης, Σπύρος Ντούλης, Κώστας Μουτάκης, Κλεόβουλος Τσακαλάκης, Φιλοκτήτης Βαρδάκης, Γιάννης Κατσανεβάκης, Γιάννης Παπαδάκης (Πρωτόπαπας), ο εργάτης Ιωάν. Τηνιακός, Κων. Πλωμαρίτης, Κονδυλάκης Σήφης, Γεώργ. Ψαρομάτης, Γ.Ν. Μαστοράκης (Χορ Χορ), Καταξάκης Αγαπητός, Καστάνης Δημήτρης, Πετράκης Παναγιώτης, Σαββόπουλος Κώστας (ΕΛΑΣ), Παπαδάκης Αλέκος, Βασιλάκης Στέλιος (καθηγητής), Καπετανάκης Γιώργος, Μπαξεβανάκης Μανώλης, Αδαμάκη Τερψιχόρη και άλλοι πολλοί».

Το ΕΑΜ Σητείας καθοδηγεί ο Σπύρος  Ντούλης ο οποίος έχει μεγάλη επιρροή σε ευρύτερους δημοκρατικούς κύκλους. Ενώ η οργάνωση του ΕΑΜ Σητείας σε επαφή με τους εργαζομένους στους συμμαχικούς ασυρμάτους. Πρόσφερε πολύτιμες πληροφορίες αλλά και κάθε είδους συνδρομή. Κυκλοφορούσε δελτίο συμμαχικών ειδήσεων στα μέλη της και όλη η δράση του ΕΑΜ κρατήθηκε σε ένα ανώτερο ηθικό ύφος. Κι απόφυγε κάθε προστριβή με τους συναγωνιστές των άλλων οργανώσεων.

Όπως φαίνεται από τις εκθέσεις των άλλων οργανώσεων Σητείας, κυρίως ΠΟΣ και ΣΣΣ αλλά και την Έκθεση δράσης του ίδιου του ΕΑΜ, η εικόνα αυτή δεν διατηρήθηκε μέχρι τέλους. Κατά την αποχώρηση των Γερμανών και μετά, η τακτική του άλλαξε.

Ευτυχώς τόσο ο ΣΣΣ, όσο και το ΕΑΜ Σητείας διαβλέποντας ότι υπήρχε κίνδυνος αιματοχυσίας, ύστερα από πολλές προσπάθειες, κατόρθωσαν να συμφωνήσουν. Και να αποτρέψουν δυσάρεστες συνέπειες για την περιοχή.

Δημιούργημα του ΚΚΕ-ΕΑΜ Σητείας είναι και η ΕΠΟΝ Σητείας. Σύμφωνα με μαρτυρίες επιζώντων μελών (2010) Γεν. Γραμ. ήταν ο Γεώργιος Καλαμπόκης (δάσκαλος ) και μετέπειτα εκπρόσωπος της στο Κοινοτικό Συμβούλιο Σητείας. Στην ΕΠΟΝ (Ενιαία Πανελλήνια Οργάνωση Νέων) ανάμεσα στους άλλους και οι : Ψαρομάτης Ιωάννης, Χιώτης Ζαχαρίας και Μιχαήλ, Καστάνης Δημήτριος, Περογιαννάκης Ευάγγ., Ν., Θαλασσινός Εμμ., Κολυδάκης Νικόλαος, Κοζυράκης Νικόλαος του Γ., Παπαϊωάννου Εμμ., Καταξάκης Αντώνης, Πλωμαρίτης Μιχαήλ, Κοντογιαννάκης Ιωάννης. Κατά τον Ιωσήφ Παπαϊωάννου, επικεφαλής ήταν ο Νικ. Γ. Κοζυράκης και υπεύθυνος στη διαφώτιση ο Εμμ. Παπαϊωάννου. Υπεύθυνος επίσης, της ΕΠΟΝ στην Επαρχία Σητείας για ένα διάστημα, ήταν ο Γιάννης Σακάς, από τη Λάστρο, σύμφωνα με τα αναφερόμενα στο «Μνημόνιό» του.

Στο τμήμα νεανίδων της ΕΠΟΝ ανάμεσα στις άλλες ήταν και οι: Ντούλη Μάρω, Χρυσουλάκη Μαρία, Πλωμαρίτου Γεωργία, Καταξάκη Μαρίκα, Τσιρακάκη Μαρία, Τσιρακάκη Ηλέκτρα, Κουναλάκη Δήμητρα, κ.ά. Υπεύθυνη για τη «γυναικεία ΕΠΟΝ» σύμφωνα με την παραπάνω Έκθεση δράσης του ΕΑΜ ήταν η Κατίνα Φραγκούλη από το Κάτω Χωριό Ιεράπετρας.

Σχεδόν όλους τους Επονίτες και Επονίτισες Σητείας γνώρισα κατά την πρώιμη εφηβική μου ηλικία αλλά και μετά. Όπως τους αδελφούς Χιώτη, τον Μιχάλη και Ζαχαρία (αρχιμουσικό), τον Δημήτρη (Μήτσο) Καστάνη, τερματοφύλακα Νίκης Σητείας, πατέρας της Ελένης (ηθοποιού) και της Γιάννας. Τον Μιχάλη Πλωμαρίτη. Τον Γιάννη Κοντογιαννάκη. Τον Σήφη Παπαϊωάννου. Την Μάρω Ντούλη, αδερφή του συμμαθητή μου Δημήτρη (Τάκη). Τη Γιωργίτσα Πλωμαρίτη, αδερφή του Μιχάλη. Τη Μαρίκα Καταξάκη (κομμώτρια). Τις Μαρίκα και Ηλέκτρα Τσιρακάκη. Δεν γνώρισα την Κατίνα Φραγκούλη. Όλοι τους λεβέντες και λεβέντισες.

(Συνεχίζεται στο Γ΄  Μέρος

«Οι Κομμουνιστές των κλάσεων 1937-1939»)

Γιώργος Αλεβίζος