Η Υγεία στο Λασίθι, ένας χρόνιος ασθενής Του Μπάμπη Σαρίδη

 

Αν υπάρχει ένας τομέας στο νομό Λασιθίου γύρω από τον οποίο αναπτύχθηκαν πραγματικά κοινωνικοί αγώνες αυτός είναι ο τομέας των υποδομών και ιδιαίτερα της υγείας.

Η μικρή σχετικά ιδιοκτησία γης στην πλειοψηφία της, η απουσία μεγάλων ιδιόκτητων εκτάσεων σήμερα, δεν ευνοoύν τη συγκρότηση υποκειμένων όπως αυτό του εργάτη γης. Το νομαδικό προλεταριάτο (αυτοκρατορία Hardt and Negry), το οποίο εντάχθηκε στον πρωτογενή τομέα στο Λασίθι όπως και σ’ όλη την Ελλάδα,  μετανάστες (Αλβανοί, Βούλγαροι, Σύριοι, Πακιστανοί), ενώ επέδρασε στην οικονομική βάση, έδρασε ανασταλτικά από την άλλη στην δημιουργία εθνικού προλεταριάτου γης. Η μικρή ανάπτυξη του δευτερογενή τομέα (βιομηχανία) περιορίστηκε κατά κύριο λόγο στη μεταποίηση, μη συμβάλλοντας έτσι, στην ανάπτυξη βιομηχανικής εργατικής τάξης. Στον τριτογενή τομέα (τουρισμός), οι εποχικοί εργαζόμενοι, είναι κυρίως μικροϊδιοκτήτες που απασχολούνται και στην γεωργία, κυρίως στην καλλιέργεια ελιάς.

Αποτέλεσμα των παραπάνω είναι η συγκρότηση υποκειμένων για την διεκδίκηση υποδομών, να αναληφθεί από συλλογικότητες, οι οποίες δημιουργούνται πάνω σε συγκεκριμένες ανάγκες, όπως αυτός της υγείας, ή της ενέργειας, ή της διασύνδεσης και των μεταφορών. Οι συλλογικότητες αυτές αποτελούνται από ένα ευρύτερο κοινωνικό φάσμα.

Το γεωγραφικό ανάγλυφο, σε συνδυασμό με τους παραπάνω παράγοντες, συνέβαλε και συμβάλλει στην ανάπτυξη αυτών των συλλογικοτήτων – κινημάτων, τα οποία είναι ιστορικά ορατά. Το ίδιο ορατή είναι και η ανάπτυξη και η διαπάλη για τα τρία γεωγραφικά κέντρα, Άγιος Νικόλαος, Ιεράπετρα, Σητεία, καθόλου τυχαία.

Η απαράδεκτα υιοθετημένη πολιτική, από το σύνολο σχεδόν των κυβερνήσεων, όσον αφορά την θεωρία του κόστους – οφέλους στον τομέα των υποδομών (ανάπτυξη οδικού δικτύου , πολιτική υγείας – υγειονομικός χάρτης, σχεδιασμός διοικητικών υπηρεσιών) και η τροφοδότηση των αντιθέσεων πάνω σ’ αυτά τα ζητήματα, είναι η κύρια αιτία του άναρχου υπάρχοντος αποτελέσματος, μιας και η ίδια λογική τροφοδοτείται ακόμα. Σε ότι αφορά τον τομέα της υγείας ο οποίος θα μας απασχολήσει κατά κύριο λόγο, η προηγούμενη λογική και η έλλειψη σχεδιασμού οδήγησαν στην κατάτμηση στον νομό των μονάδων υγείας, οι οποίες χρησιμοποιήθηκαν για ρουσφετολογικούς λόγους  για την απόσπαση πολιτικού οφέλους (ψήφων).

Η παταγώδης αποτυχία της αποκέντρωσης σε πανελλαδικό επίπεδο, όπως και στο νομό, διαδέχεται σε συνδυασμό με την ανάπτυξη της τεχνολογίας – πληροφορικής, μια συγκέντρωση υπηρεσιών σε διοικητικό επίπεδο. Αυτό γίνεται εμφανέστατο και στο νομό  Λασιθίου με τη συγκέντρωση υπηρεσιών στον Άγιο Νικόλαο. Στο ίδιο χρονικό διάστημα, και για τους ίδιους λόγους, γίνεται μηχανιστικά και η προσπάθεια δημιουργίας ενιαίου υγειονομικού κέντρου στον Άγιο Νικόλαο μέσο των λεγόμενων διασυνδεόμενων νοσοκομείων. Σ’ αυτή την λογική ενσωματώθηκαν κατά διαστήματα κοντόφθαλμοι και ιδιοτελείς πολιτικοί, συνδικαλιστές, παράγοντες της τοπικής αυτοδιοίκησης, όλων σχεδόν των αποχρώσεων.

Αυτό που δεν κατανοούν οι σχεδιαστές των υπηρεσιών υγείας είναι :

1. Στο Λασίθι όπως και αλλού στην Ελλάδα, δεν μπορούμε να ταυτίσουμε, για τους λόγους που προαναφέραμε, το υγειονομικό κέντρο με το διοικητικό.
2. Το γερμανικό και το γαλλικό χωροταξικό μοντέλο στον τομέα της υγείας δεν μπορούν να εφαρμοστούν στην Ελλάδα, μια χώρα νησιωτική με τις ανάλογες ιδιομορφίες.
3. Η Ελλάδα συνορεύει με την Τουρκία με όλους τους ανταγωνισμούς και αναθεωρητισμούς, η οποία Τουρκία στον τομέα της υγείας αναπτύσσει σύγχρονες υγειονομικές μονάδες απέναντι από ευαίσθητες περιοχές,  όπως η Θράκη και τα νησιά του ανατολικού Αιγαίου.

Τα αποτελέσματα είναι γνωστά σε όλους μας. Πόση πολιτική οξύνια χρειάζεται, για να καταλάβει το πολιτικό σύστημα ότι ο αναθεωρητισμός και οι αμφισβητήσεις της Τουρκίας βρίσκονται λίγα μίλια μακρύτερα από τις Δυονησάδες της Σητείας, την Κάσο και την Κάρπαθο; Υπάρχουν λόγοι εθνικής άμυνας και ο όρος αυτός χρειάζεται ουσιαστικό προσδιορισμό του περιεχομένου του, πράγμα που μέχρι σήμερα ο καθένας το προσδιορίζει αυθαίρετα.

Οι παλινωδίες στο σχεδιασμό δίνουν και παίρνουν. Έτσι οδηγηθήκαμε σε δήθεν τεκμηριωμένες μελέτες με ηχηρά ονόματα, καλοπληρωμένες  απ’ ότι αποδείχθηκε, φτιαγμένες στο πόδι, για τη δημιουργία ενός νοσοκομείου στην Παχειά Άμμο, – ακόμα το περιμένουμε – μιας και έμεινε στα χαρτιά. Σε ότι αφορά το μοντέλο για τη  λειτουργικότητα των σημερινών διασυνδεόμενων νοσοκομείων, μετά από τόσα χρόνια λειτουργίας τους, δεν τολμούν να κάνουν ένα επιστημονικά τεκμηριωμένο απολογισμό στη βάση στατιστικών στοιχείων που να αποδεικνύει την αναβάθμιση των παρεχόμενων υπηρεσιών υγείας στο νομό Λασιθίου.

Οι αποδέκτες των παροχών υγείας γνωρίζουν πολύ καλά την υποβάθμιση αυτών των παροχών, το αλαλούμ και την αύξηση των διακομιδών προς τον Άγιο Νικόλαο και από κει στο Ηράκλειο.

Όλα αυτά βρίσκουν τον τομέα της υγείας στο νομό Λασιθίου σήμερα μπροστά στην ποιο άγρια επίθεση από μεριάς της νεοφιλελεύθερης πολιτικής της κυβέρνησης και στον τομέα υγείας. Το γνωρίζουμε πια όλοι και εξάλλου οι κυβερνώντες δεν το κρύβουν, το ΕΣΥ πρέπει να τελειώσει, οι δαπάνες του να μειωθούν και να πλειοδοτηθούν αυτοί που επιχειρούν στον ιδιωτικό τομέα υγείας, δηλαδή οι μεγάλοι επιχειρηματικοί όμιλοι. Τα απογευματινά ιατρεία, ένα άλλο τερτίπι, δεν έχουν να κάνουν με μεταμοντερνιά του υπουργού υγείας Γεωργιάδη ,αλλά με πολιτική ξετσιπωσιά. Να παρουσιάζεται  υπουργός στο προσκέφαλο χειρουργημένου σε εγκαίνια απογευματινού χειρουργείου , να το παρουσιάζει σαν κατόρθωμα πολιτικής στην υγεία, να γίνεται ντίλερ λέγοντας <τα πρώτα χειρουργεία τζάμπα> , αγγίζει τα όρια της πρόκλησης, της αλαζονείας, του θράσους, για να μην πούμε της πολιτικής ανοησίας. Είχε πει κάποιος< ομιλούν οι ανήθικοι περί ηθικής και οι άτιμοι περί τιμής>. Ποιός κύριε υπουργέ ευθύνεται για τις χρονικά και αριθμητικά ατελείωτες λίστες αναμονής;  Πόσες ασφαλιστικές εισφορές πλήρωσαν και πληρώνουν αυτοί που περιμένουν στις λίστες να χειρουργηθούν για δωρεάν και απρόσκοπτη παροχή υγείας; Πόσα πληρώνουν και γιατί αφού ήδη πλήρωσαν, πόσα πληρώνουν παράνομα για να χειρουργηθούν σε απογευματινό χειρουργείο κύριε Γεωργιάδη;

Η πολιτική του υπουργείου και όχι μόνο του σημερινού, θεώρησαν και θεωρούν την ύπαρξη των νοσηλευτικών ιδρυμάτων στο Λασίθι σαν ακραίο παράδειγμα κατασπατάλησης πόρων στον τομέα της υγείας. Λες και αν ακόμη ήταν έτσι, τα νοσοκομεία δημιουργήθηκαν από μόνα τους και δεν είναι αποτέλεσμα της πολιτικής υγείας και της έλλειψης σχεδιασμού σ αυτήν, από τους ίδιους μέχρι σήμερα. Βέβαια εδώ δεν λαμβάνονται υπ όψιν ,γιατί δεν συμφέρουν η αναλογία κλινών ανά χίλιους κατοίκους σε Ευρώπη, Ελλάδα ,Λασίθι, ούτε ο χρόνος προσέλευσης σε υγειονομική μονάδα.

Για να αποφύγουν το πολιτικό κόστος κλεισίματος των νοσοκομείων ή κάποιων απ’ αυτά και την σύγκρουση με τα κινήματα διεκδικήσεων σε ζητήματα υγείας στο νομό, τα απαξιώνουν. Δεν τα στελεχώνουν ή τα στελεχώνουν άναρχα. Πχ. τρείς χειρουργοί, δύο ορθοπεδικοί, τρεις γυναικολόγοι , ένας αναισθησιολόγος. Καταδικάζουν με τον τρόπο αυτό την λειτουργία των κλινικών σε υπολειτουργία, μεταφέροντας την ευθύνη της υπολειτουργίας και της αναποτελεσματικότητας στο ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό μέχρι σημείου συκοφαντίας. Στόχος είναι η δημιουργία μονάδων υγείας κουφαριών αναποτελεσματικών, και επομένως μη εχόντων λόγο ύπαρξης. Στην περίπτωση όμως του Λασιθίου, όπως και αλλού στην Ελλάδα υπάρχει ένα πρόβλημα.

Οι μελέτες σκοπιμότητας για δημιουργία ιδιωτικών υγειονομικών μονάδων δευτεροβάθμιας και τριτοβάθμιας υγείας, δεν ευνοούν για επενδύσεις στους ομίλους πληθυσμιακά και γεωγραφικά. Ως γνωστόν οι επενδυτικοί όμιλοι επενδύουν με βάση το κέρδος. Και εδώ είναι καταφανής ότι η οικονομία της αγοράς και ο ανταγωνισμός δεν μπορούν να λύσουν στην πράξη κοινωνικά προβλήματα.

Από τα πράγματα λοιπόν η λύση του προβλήματος υγείας στο νομό Λασιθίου αποκτά, είτε το θέλουμε είτε όχι, πολιτικοιδεολογικά χαρακτηριστικά με τα οποία συνειδητά ή ασυνείδητα συνοδοιπορούν η κοινωνία του Λασιθίου με τα κινήματα της  ,για τη διατήρηση των δικαιωμάτων στην υγεία όπως αυτή εκφράζεται σε πρωτοβάθμια , δευτεροβάθμια, τριτοβάθμια περίθαλψη στην πράξη. Με την πλήρη διεύρυνση και στελέχωση όλων των νοσηλευτικών ιδρυμάτων του νόμου.

Κατά την άποψη μας η υγεία είναι ένα από τα κύρια αγαθά και είναι κοινωνικό αγαθό. Πρέπει λοιπόν να παρέχεται από την κοινωνία προς τα μέλη της δωρεάν. Κατά την άποψη μας επίσης, ο άνθρωπος είναι το πολυτιμότερο αγαθό και δεν υπάρχει πολυτιμότερο αγαθό από την ύπαρξη του, αναντίρρητα συνδεδεμένη με την ύπαρξη της ζωής και της υγείας του. Στον τομέα της υγείας δεν μπορεί, δεν επιτρέπεται να λειτουργήσουν λογικές κόστος – οφέλους του νεοφιλελεύθερου μοντέλου, ούτε η λογική μέσο της ρύθμισης της αγοράς που στόχο έχει το κέρδος. Αν αυτό έχουν κάποιοι στο μυαλό τους ας μας δώσουν τον τύπο της εξίσωσης, όπου το πρώτο μέρος αποτελεί η ανθρώπινη ζωή και ας λύσουν την εξίσωση τοποθετώντας με τι ισούνται και ποιο είναι το δεύτερο μέρος της εξίσωσης.

Ο υπολογισμός του κοινωνικού οφέλους από το κόστος της υγείας είναι πολυπαραγοντικός, πολυδαίδαλος , πολυσύνθετος, πολυδυναμικός και έχει να κάνει με την ύπαρξη με την επιβίωση της ίδιας της κοινωνίας. Τα παραδείγματα εξαφάνισης των Ινδιάνων της Αμερικής ,των πανδημιών από την αρχαιότητα μέχρι και σήμερα, αποδεικνύουν του λόγου το αληθές, ας θυμηθούμε πρόσφατα τον covid. Ο ρόλος αυτών που εμπλέκονται στις παροχές υπηρεσιών υγείας, (γιατροί , νοσηλευτικό, παραϊατρικό προσωπικό) είναι λειτούργημα και έτσι ήταν από την εποχή των Σαμάνων, των Ασκληπιήων, του Ιπποκράτη μέχρι και σήμερα. Είναι λειτούργημα γιατί κάνει τον άνθρωπο ,την κοινωνία ,να λειτουργεί, αποκαθιστώντας την υγεία του νοσούντος και επανεντάσσοντας τον στην κοινωνία και την παραγωγή . Οι εμπλεκόμενοι στον τομέα υγείας πρέπει να τελούν υπό την αιγίδα και την εποπτεία της κοινωνίας ανάλογα με το πώς αυτή είναι οργανωμένη στη σημερινή συγκυρία σαν κράτος.

1. Η συγκρότηση λοιπόν εξ αντικειμένου κινημάτων για ζητήματα υγείας στο Λασίθι δεν μπορεί να έχει μερικό τοπικό χαρακτήρα, αλλά να διακατέχεται από γενική συλλογική λογική, το λιγότερο σε επίπεδο νομού κι όχι μόνο. Όπως είναι εμφανές δεν μπορούν να τεθούν υγειονομικά όρια σαφή και αδιαπέραστα.
2. Το διεκδικητικό πλαίσιο των επιμέρους κινημάτων κατά γεωγραφικό διαμέρισμα και νοσηλευτικό ίδρυμα πρέπει να εφάπτεται συμπληρωματικά και όχι να αντιτίθεται στα υπόλοιπα.
3. Οι παραπάνω προϋποθέσεις απαιτούν εσωτερικές διεργασίες, συλλογικές σε επίπεδο νομού αλλά και επιμέρους διεργασίες στις οποίες να συμμετέχουν οι σύλλογοι εργαζομένων στα νοσοκομεία, ιατρικοί σύλλογοι, κοινωνικοί φορείς, παραγωγικοί φορείς και όπου είναι δυνατόν η τοπική αυτοδιοίκηση.
4. Το πρόγραμμα και οι προτάσεις πρέπει να είναι ξεκάθαρες, στοιχειοθετημένες, αλληλοσυμπληρούμενες και όχι αντιτιθέμενες, έτσι πού να μην αφήνουν περιθώρια χειρισμών του είδους διαίρει και βασίλευε.
5. Στη σημερινή συγκυρία και μέχρι αλλαγής της από τα πράγματα δηλαδή ανάπτυξης όλων των άλλων υποδομών γενικότερα (ΒΟΑΚ, Νότιος Οδικός άξονας, Κάθετη διασύνδεση,) καθολικό αίτημα σε επίπεδο νομού πρέπει να είναι η διατήρηση των υπαρχόντων νοσηλευτικών ιδρυμάτων, μιας και αυτά δημιουργήθηκαν κάτω από συγκεκριμένες ανάγκες και συνθήκες οι οποίες δεν έχουν αρθεί και μέχρι την πλήρη άρση τους.
6. Καθολικό αίτημα αποτελεί η στελέχωση τους με προκήρυξη όλων των κενών οργανικών θέσεων ιατρικού και νοσηλευτικού προσωπικού που να εξασφαλίζουν την λειτουργικότητα τους, ούτως ώστε να είναι δυνατή η μέτρηση της δυναμικότητας και της αποτελεσματικότητας τους.
7. Επαναφορά στην προηγούμενη κατάσταση σε ότι αφορά τους οργανισμούς των νοσοκομείων με αυτοτέλεια και αυτοδιοίκηση, μιας και το μοντέλο των διασυνδεόμενων νοσοκομείων απέτυχε παταγωδώς.
8. Δημιουργική εκμετάλλευση και όχι παροπλισμός και αχρήστευση της υπάρχουσας κτιριακής και υλικοτεχνικής υποδομής (βλέπε παράδειγμα Ολυμπιακών αγώνων).
9. Σε ότι αφορά τους τρόπους διεκδίκησης, δεν πρέπει να αποκλείουμε κανένα, με έμφαση στους μαζικούς, αγωνιστικούς, κινηματικούς αγώνες, με πρωταγωνιστές τους αποδέκτες των υπηρεσιών υγείας, παίρνοντας πάντοτε υπό όψιν το συσχετισμό δύναμης, χωρίς να αποκλείουμε τα διαβήματα διαμαρτυρίας (χαρτούρα), τα οποία αποδείχτηκαν αναποτελεσματικά όταν δεν υποστηρίχτηκαν από κινήματα διεκδίκησης.

Εν κατακλείδι, μπορούμε και πρέπει να προτείνουμε για το Λασίθι ένα άλλο παράδειγμα, ένα άλλο μοντέλο στον τομέα της υγείας. Όχι ανταγωνιστικό. Το μοντέλο των μικρών ευέλικτων μονάδων υγείας κοντά στους τόπους παραγωγής, όπου το κοινωνικό όφελος συν των άλλων να περιέχει και τις χαμένες εργατοώρες της μετακίνησης ασθενών και συγγενών. Το μοντέλο αυτό να αποτελεί προϋπόθεση και φορέα ανάπτυξης για τον τόπο, στήριγμα στη λύση του δημογραφικού προβλήματος, ουσιαστική συμβολή στην εθνική άμυνα και την κοινωνική ευημερία.

 

ΥΓ. Για την οικονομία της συζήτησης παρακάμψουμε την ιστορική αναγκαιότητα και την ιστορία δημιουργίας των τεσσάρων νοσηλευτικών ιδρυμάτων στο νομό. Επίσης δεν αναφερόμαστε στην τεκμηρίωση της αναγκαιότητας ύπαρξης του κάθε ιδρύματος ξεχωριστά, ούτε στα επιμέρους αιτήματα τα οποία κατά μείζονα λόγο έχουν αναπτυχθεί επανειλημμένα και επαρκώς.

Σαρίδης Μπάμπης