Γιώργος Αλεβίζος: 1821-2021: 20τηρίς Επαναστάσεως ΄21. Η έλλειψη όπλων στην «άκαπνη» Σητεία

 

1821-2021: 20τηρίς Επαναστάσεως ΄21 Η έλλειψη όπλων στην«άκαπνη» Σητεία

Γράφει: Γιώργος Αλεβίζος – Πρόεδρος Μικρασιατών, Ποντίων και Αρμενίων Σητείας 

            Στο προηγούμενο δημοσίευμα «Οι Σφαγές στη Σητεία» αναφέραμε ότι 80 άντρες κτηνωδώς σφαγιάσθηκαν από τους γενίτσαρους δημίους του αιμοδιψή Σατράπη Αφεντακάκη. Στις περιοχές των Τουρτούλων, της Ζήρου, της Ζάκρου, των Αχλαδίων, της Μονής Τοπλού. Ελάχιστες περιοχές ξέφυγαν από τον μουσουλμανικό «χρυσούν πέλεκυν» του αιμοβόρου Αφεντακάκη.

            Κι ενώ στις 28 Μαΐου 1821 στο Λουτρό Σφακίων κηρύχθηκε η Επανάσταση ΄21 στην Κρήτη. Και ξεκίνησαν οι πρώτες πολεμικές κατά των Τούρκων επιχειρήσεις, Σφακιανοί ιστοριογράφοι μέμφονται τις Ανατολικές περιοχές, περιλαμβανομένης της Σητείας. Ότι παρέμειναν «άκαπνες». Δεν κινήθηκαν. Έμειναν αδρανείς.

            Παραβλέπουν οι συγκεκριμένοι ιστορικοί, ότι έλειπαν τα όπλα, τα μπαρουτόβολα. Το μπαρούτι. Το μολύβι. Το χαρτί. Και η πολεμική στρατηγική παρέμενε ίδια. «Στάσου Τούρκο να γεμίσω». Ο ένας να πυροβολεί κι ο άλλος δίπλα του να γεμίζει το τουφέκι.

            Μόνο οι γενίτσαροι και οι Τούρκοι οπλίτες είχαν πλήρη αρματωσιά. Λίγοι Χριστιανοί είχαν σε μέτρια κατάσταση όπλα. Τα τουφέκια ήταν δυσεύρετα, σε σκοτεινές ώρες. Βουνίσιοι Χριστιανοί με κίνδυνο της ζωής τους, κατέβαιναν στα τούρκικα χωριά, να αρπάξουν, να κλέψουν τουφέκια από τους Τούρκους.

            Η στέρηση οπλισμού έσπρωχνε προς τα Δυτικά, φλογερά παληκάρια, να βρουν οπλισμό, να επαναστατήσουν, να πολεμήσουν τον κατακτητή.

            Σε μια ομάδα «πατούλια» παληκαριών, οι περισσότεροι, ελλείψει όπλων, ήταν ξαρμάτωτοι. Αισθανόταν παραπονεμένοι, παρακατιανοί, που εκείνοι δεν είχαν όπλα. Η ζήλια τους καταντούσε φθόνος. Τους έσπρωχνε να κλέψουν το τουφέκι του συντρόφου τους. Ακόμη και να τον φονεύσουν. Κινδύνευε ο ένοπλος Χριστιανός. Περισσότερο από τον άοπλο σύντροφό του, παρά από τον αντίπαλο Τούρκο.

            Η διαφυγή από τη Σητεία, προς τις Δυτικές Επαναστατημένες περιοχές ήταν δυσκολώτερη λόγω της μεγάλης απόστασης και της αυστηρώτερης από τους Τούρκου επίβλεψης. Κι όμως σε αναφορές στα πρώτα Επαναστατικά έγγραφα καταγράφονται ονόματα μαχητών, προερχομένων από τις Ανατολικές επαρχίες.

            Στις δικαιολογημένες αυτές διαρροές μαχητών προς τα Δυτικά. Αν προσθέσουμε τους 800 αδικοσφαγμένους άντρες κατά το τριήμερο 26, 27, 28 Ιουνίου 1821 από τον αιμοδιψή Αφεντακάκη στις περιοχές Σητείας όπως έχουμε προ-ιστορήσει. Τότε εύκολα διαπιστώνει και ο πιο «ανιστόρητος» ιστορικός την εκ των συνθηκών δημιουργηθείσα λειψανδρία στην επαρχία Σητείας. Την έλλειψη παληκαριών. Να αρματωθούν, να επαναστατήσουν.

            Κερδοφόρα, παραγωγική για τους παραδόπιστους Αγάδες η περιοχή Σητείας είχε προσελκύσει πολλές τουρκικές οικογένειες σε κεφαλοχώρια. Όπως το Πισκοκέφαλο, τα Αχλάδια, τους Τουρτούλους, τη Ζήρο, τη Ζάκρο κ.ά. Ο Τούρκικος πληθυσμός ήταν περισσότερος του Χριστιανικού. Οι γεωργικές καλλιέργειες στις λοφώδεις και πεδινές περιοχές που προαναφέραμε ήταν προσοδοφόρες για τους Αγάδες φεουδάρχες, με τα συνεχή εισοδήματα από το μόχθο και τους φόρους των ραγιάδων.

            Αντιθέτως στα Σφακιανά βουνά στις Μαδάρες, στον Ψηλορείτη, οι Αγάδες δεν είχαν κανένα περιουσιακό ούτε φορολογικό ενδιαφέρον. Μόνο ελάχιστα κτηνοτροφικά εισοδήματα υπήρχαν.

            Σε αυτές τις ορεινές περιοχές οι Κρητικοί αντάρτες δρούσαν σχεδόν ανενόχλητοι. Κλεφτοκατεβαίνοντας τα βράδια, σκότωναν έναν κακόφημο γενίτσαρο, τον σκύλευαν. Έπαιρναν την αρματωσιά του. Ξαναγύριζαν στο λημέρι τους. Όμως ακόμη και στις Δυτικές επαρχίες έλειπαν τα πολεμοφόδια.

            Οι πρώτες Επαναστατικές Ομάδες Δυτικής Κρήτης είχαν ζητήσει από την Αρχή της Πελοποννήσου, να σταλούν στην Κρήτη 10.000 όπλα παρά τις υποσχέσεις, ποτέ δεν ήρθαν. Κι όμως αν είχαν έρθει, κάποια θα έφθαναν μέχρι τις Ανατολικές επαρχίες.

            Στις πρώτες τους μάχες οι Κρητικοί κατάφεραν να πάρουν από τους νικημένους Τούρκους 3-4.000 όπλα. Όσοι τα «κέρδισαν» τάκρυβαν. Να τα μοσχοπουλήσουν. Όφειλαν να έχουν εφεδρικά όπλα για ζημιές και φθορές.

            Τέλος Ιουλίου 1821 κατά τους ιστορικούς, οι Χριστιανοί οπλοφόροι έφθαναν τους 3-4.000. Αν όμως είχαν σταλεί πολεμόφοδια, θα έφθαναν τους 15.000 με τους «άκαπνους» των Ανατολικών περιοχών.

            Η Επαναστατημένη Αρχή Κρήτης ξανάστειλε στην Πελοπόννησο τον Αναγνώστη Παναγιώτου και το συνετό Νεόφυτο Οικονόμου, να ζητήσουν πολεμοφόδια και καράβια, ικανά να προστατέψουν τα παράλια της Κρήτης.

            Γύρισαν άπραγοι. Οι Πελοποννήσιοι δεν έδωσαν όπλα. Δεν τους περίσσευαν. Δυστυχώς οι Μωραΐτες δεν μπορούσαν να καταλάβουν τη σημασία της Επαναστατημένης Κρήτης, του μετέπειτα ναυστάθμου του επιδρομέα Μωχάμετ Αλή, του καταστροφέα του Μωριά.

            Απογοητευμένοι από τους Μωραΐτες, οι Κρητικοί στράφηκαν στη Μάλτα, να αγοράσουν πολεμοφόδια με τα λίγα χρήματα που διέθεταν. Το Μαλτέζικο μπαρούτι ήταν καλύτερο και φθηνότερο από εκείνο της Δημητσάνας.

            Με την έναρξη της Επανάστασης τα τουφέκια έγιναν δυσεύρετα. Η τιμή τους έφθασε όσο ένα πενηντάριζο λιόφυτο. Πόσοι από τους Στειακούς ραγιάδες διέθεταν 50ριζα λιόφυτα;

            Μόλ’ αυτά οι Κασώτες καραβοκύρηδες μετέφεραν από τα Δωδεκάνησα, ότι όπλα μπορούσαν να βρουν οι καραβοκύρηδες. Διακο-Μανώληδες, Διακο-Γιώργησες, Διακο-Γιάννηδες. Το «Διάκος» όχι από το ιερατικό τίτλο. Αλλά από τον καϊκίσιο «διάκι», τη λαγουδέρα, το τιμόνι. Το κάθετο στη πρύμη μπαστούνι, πηδαλιουχούμενο δεξιά-αριστερά από τον καπετάνιο. Τον ΔιακοΜανώλη, τον Διακογιώργη.

            Εκτός από τους Κασώτες και ο Τουρλωτιανός Καπετάν Μιχάλης Βογιατζής μετέφερε πολεμοφόδια. Βραδινές ώρες τα ξεφόρτωνε σε Στειακούς όρμους. Στη Μαριδάτη, Ξερόκαμπο, Μόχλος, Μαντράκι (Αγ. Νικόλαος όπως λεγόταν τότε).

            Τα περισσότερα πολεμοφόδια κατέφθαναν στα Λασηθιώτικα βουνά. Στο αντάρτικο του Καζανομανώλη με πρωτοπαλήκαρα το Χατζηγιώργη Γιαμάκη, το Μουρέλλο, τον Αλέξη, το Φούσκη, τον Κουνάλη (Κουναλάκη-το εκ μητρός πατρικό μας), το Στειακό Γιάννη Κοντό, το Γιανναδάκη. Το Μηλιαρά. Που αργότερα μαζί με τα καπετανάτα του Χατζηαναγνώστη του Συμιακού σχημάτισαν ένα ρωμαλέο σώμα από 1.000 παληκάρια.

            Έφευγαν τα πολεμοφόδια για τα Λασηθιώτικα αφού στη Στειακή επαρχία δεν υπήρχαν ορεινοί όγκοι για κλεφτοπόλεμο. Εκτός της Μαλαύρας δεν υπήρχαν στενά περάσματα, παγίδες, Δερβένια. Τα οποία υπήρχαν στις Σφακιανές Μαδάρες, στα Ψηλορείτικα.

            Οι μόνοι λόφοι γύρω από τη Σητεία, ήτοι οι λόφοι του Πετρά, της Ξεροκαμάρας, των Ανεμομυλίων. Απρόσφοροι για ταμπουροπόλεμο.

            Όταν στον ελληνικό κορμό οι Έλληνες αρματωλοί ήταν έμπειροι με την τακτική του κλεφτοπόλεμου. Πίσω από το βράχο να τουφεκίζουν μπροστά τον εχθρό.

            Το 1827 στην Άλωση της Ακροπόλεως οι ξένοι στρατιωτικοί αρχηγοί υποστήριζαν την χωρίς ταμπούρια επίθεση. Έτσι στη Μάχη του Ανάλατου Νέος Κόσμος – Αθήνα) χάθηκαν πολλοί Έλληνες. Και δυστυχώς για όλους μας ο εκ των κορυφαίων της Επανάστασης Γεώργιος Καραϊσκάκης. Ο επιμένων στον ταμπουροπόλεμο, δολοφονήθηκε από τα εξωτερικά και εσωτερικά συμφέροντα.

            Η συνοικία «Ταμπούρια» του Πειραιά, ονοματοδοτήθηκε για τη νικηφόρα μάχη του Καραϊσκάκη, πριν χάση τη ζωή του στο Φάληρο.

            Λίγους μήνες μετά την έναρξη της Κρητικής Επαναστάσεως ΄21 από την ιστοριογραφία της εποχής διαβάζουμε, ότι στην περιοχή Σητείας ο αριθμός των μάχιμων ηλικιών, μόλις έφθανε το (1/15) του πληθυσμού των Τούρκων,  διασκορπισμένοι στις ορεινές περιοχές.

            Για τους οπλισμένους η διαδρομή Σητεία Μεραμπέλο και αντιθέτως ήταν περιπετειώδης, επικίνδυνη. Η λιγότερο επικίνδυνη πορεία ήταν από τα Μεραμπελιώτικα βουνά μέσα από τους Καβουσανούς λόφους να βρεθούν στον ορεινό Πέμπονα, να τραβήξουν για το Στραβοδοξάρι (Σταυροχώρι) για τις Λιθίνες, για τη Ζήρο, γα τη Ζάκρο.

            Το να είσαι νησιώτης και καλός κολυμπητής θεωρείται δεδομένο. Το να είσαι ορεσείβιος και καλός κολυμπητής θεωρείται κατόρθωμα.

            Με την ίδια αντιστοιχία εκτιμούμε ότι οι Στειακοί οπλαρχηγοί παρά τις γεωγραφικές δυσκολίες, τις ελλείψεις πολεμοφοδίων και οπλοφόρων κατάφεραν να επαναστατήσουν. Να πολεμήσουν, χωρίς όμως ευρυτέρα να ιστοριογραφηθούν. Ίσως από έλλειψη λογίων και ιστορικών κατά την εποχή τους. Κι όμως υπήρξαν ντόπιοι ήρωες οπλαρχηγοί. Όπως οι:

Ιωάννης Παπαδάκης ή Κοντός (βραχύσωμος)

Ιωάννης Ρωμνάκης ή Μακρής (ψηλός)

Καπετάν Σήφης Δερμιτζάκης

Θεόδωρος Μακρής ή Σπανός (αγένειος)

Καπετάν Χατζή Καραντώνης

Καπετάν Μιχάλης Βογιατζής

Καπετάν Μιχάλης Κολυβάκης

Και άλλων που δεν ιστοριογραφήθηκαν.

 

Γιώργος Αλεβίζος